Hipotermia, Odmrożenia - zasady postępowania w KPP

Hipotermią, inaczej wychłodzeniem, nazywamy spadek temperatury narządów wewnętrznych poniżej 35stC. Wydawać się może, że hipotermia występuję jedynie w mroźnych warunkach lecz tak naprawdę może wystąpić ona praktycznie w każdym miejscu na ziemi, nawet w krajach o gorącym klimacie. Do najczęstszych czynników powodujących wychłodzenie organizmu należy przede wszystkim wpływ czynników środowiska czyli zimnej wody, powietrza oraz potęgujący to wszystko silny wiatr. Należy również pamiętać, że urządzenia klimatyzacyjne i chłodnie w podobnym stopniu mogą doprowadzić do obniżenia temperatury ciała. Hipotermia kojarzyć się może z zimowymi warunkami górskimi, okazuje się jednak, że najczęściej dochodzi do niej w warunkach miejskich.

Hipotermia miejska dotyczy przede wszystkim osób chorych, samotnych, nadużywających alkoholu oraz osób żyjących w warunkach socjalno-bytowych daleko odbiegających od normy. Szczególnie niebezpieczną sytuacją, w której dochodzić może do wychłodzenia ciała jest ciężki uraz spowodowany np. wypadkiem komunikacyjnym. W takiej sytuacji dochodzi często do zmniejszenia produkcji ciepła przez nasz organizm i do zwiększonej jego utraty (uszkodzone, przemoczone ubrania, przedłużająca się akcja wydobycia poszkodowanego z wraku, utrata krwi itd.)

Hipotermia skutkuje pogorszeniem funkcjonowania wszystkich narządów wewnętrznych. W miarę postępowania wychłodzenia organizmu mózg staje się mniej aktywny – osoba poszkodowana staję się coraz bardziej spowolniała, ospała aż w końcu dochodzi do utraty przytomności. Oddech staje się płytszy i coraz wolniejszy. Nerki zaczynają pracować intensywniej co skutkuję zwiększoną produkcją moczu – w konsekwencji może dojść do mimowolnego oddania moczu. Krzepliwość krwi zostaje upośledzona, krew jest „ rzadsza‘’ i jeśli ofiara doznała urazu trudniej jest opanować krwawienie. Serce zaczyna kurczyć się coraz wolniej i słabiej aż w konsekwencji może dojść do zatrzymania krążenia.

Dokładne określenie stopnia hipotermii w warunkach Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy jest bardzo trudne, wręcz niemożliwe – ze względu na brak odpowiedniego sprzętu na wyposażeniu torby PSP R1 do dokonania pomiaru temperatury głębokiej (pomiaru dokonuje się na błonie bębenkowej w uchu lub w przełyku). Z tego powodu rozpoznania wychłodzenia organizmu dokonuje się poprzez analizę okoliczności zdarzenia oraz ogólnego badania. Jeśli poszkodowany przebywał przez dłuższy czas w wodzie lub był narażony na zimne powietrze, wiatr lub inny czynnik mogący wywołać wychłodzenie należy rozważyć hipotermie. Proste badanie polega na przyłożeniu naszej dłoni do tułowia ofiary – gdy skóra jest zimna, lekko stwardniała lub występują drżenia ciała możemy założyć, że mamy do czynienia z hipotermią.

Do określenia stopnia hipotermii stosować można pięciostopniową skalę szwajcarską, która została przedstawiona poniżej.

POSTĘPOWANIE NA MIEJSCU ZDARZENIA

PAMIĘTAJ! PODCZAS WYKONYWANIA BADANIA ABC U OSOBY NIEPRZYTOMNEJ OCENĘ ODDECHU ORAZ OZNAK KRĄŻENIE POSZUKUJEMY PRZEZ 60 SEKUND !

Do priorytetowych czynności wykonywanych przez ratownika na miejscu zdarzenie jest zahamowanie dalszej utraty ciepła, do której dochodzi w skutek narażenia na bezpośredni kontakt z czynnikiem wychładzającym ( zanurzenie w wodzie, mokre ubranie, kontakt z zimnym podłożem ) oraz przez ruch powietrza ( np. wiatr ). Osobę poszkodowana znajdującą się w stanie hipotermii trzeba jak najszybciej ewakuować z zimnego otoczenia. Miejscem ewakuacji może być zadaszenie, namiot, wnętrze samochodu , a czasem nawet zwykłe zagłębienie w ziemi. Ważne żeby dane miejsce było osłonięte od wiatru, a poszkodowany był odizolowany od zimnego podłoża. Ewakuacja poszkodowanego powinna przebiegać bardzo delikatnie. Każdy gwałtowny ruch osoby będącej w stanie wychłodzenia może doprowadzić do gwałtownego ochłodzenia temperatury krwi w narządach wewnętrznych i doprowadzić nawet do zatrzymania krążenia. Najlepszym rozwiązaniem stosowanym przy transporcie jest zachowanie pozycji leżącej, horyzonalnej. Kolejnym krokiem po przeniesieniu osoby poszkodowanej w bezpieczne miejsce jest pozbycie się przemoczonej, zniszczonej odzieży. Należy zrobić to w sposób delikatny, unikać gwałtownych ruchów poszkodowanym. Dalsze działanie Ratownika polegają na zastosowaniu ogrzewania biernego.

Na gołe, osuszone ciało można zastosować kompresy grzewcze (jeśli są dostępne), które układamy na klatce piersiowej, pod pachami oraz w pachwinach pamiętając jednak by temperatura kompresów nie przekraczała 40stC i nie znajdowały się one bezpośrednio na skórze. Okrywanie osoby poszkodowanej powinno odbywać się warstwami, między którymi należy pozostawić luz. Powietrze znajdujące się między warstwami materiału tworzy dodatkową termoizolacje i działa korzystnie. Do okrycia można użyć suchych ubrań, kocy lub innych ciepłych materiałów dostępnych na miejscu zdarzenia. Ofiarę staramy się okryć szczelnie, owinąć niczym kokon – pamiętając o tym aby twarz pozostała odsłonięta. Ostania warstwa powinna być wiatro i wodo odporna. W tym celu można użyć koca ratunkowego ( filia NRC ) Pamiętając jednak o tym że folia NRC sama w sobie nie ma właściwości grzewczych i stosowanie jej bez odpowiedniego wielowarstwowego okrycia nie zapobiegnie wychłodzeniu, a tym bardziej nie podniesie temperatury ciała poszkodowanego. W przypadku osoby wychłodzonej w pełni przytomnej, u której nie dojdzie do zakrztuszenia Ratownik może podać ciepły osłodzony napój. Nigdy nie wolno pozostawiać poszkodowanego bez opieki. Do momentu przyjazdu Zespołu Ratownictwa Medycznego należy kontrolować czynności życiowe oraz stosować wsparcie psychiczne.

Odmrożenia

Odmrożenia są problemem medycznym często towarzyszącym hipotermii. Szczególnie narażone na tego typu schorzenie są osoby przebywające w trudnych, zimowych warunkach środowiskowych , m.in. osoby uprawiające wspinaczkę wysokogórską. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe narażenie na niesprzyjające temperatury w warunkach miejskich również mogą doprowadzić do odmrożeń.

Odmrożenie jest to schorzenie wywołane czasowym zamarznięciem tkanek. Podstawowym patomechanizmem są : tworzenie lodu wewnątrzkomórkowego, odwodnienie komórek. Po ogrzaniu dochodzi natomiast do agregacji płytek krwi i powstawaniu zakrzepów, które uniemożliwiają dopływ krwi do możliwych jeszcze do uratowania tkanek w obrębie odmrożenia. Tak samo jak w przypadku hipotermii rozróżnić można kilka stopni odmrożenia, w zależności od ich zaawansowania.

Stopień I – charakteryzuje się przejściowymi zaburzeniami w krążeniu krwi w skórze, często silnym bólem. Bladością lub sino czerwonym zabarwieniem skóry, jej obrzękiem i pieczeniem

Stopień II – charakteryzuje się powstawaniem pęcherzy z płynem surowiczym, występuje tępy ból, rumień oraz obrzęk tkanek.

Stopień III – charakteryzuje się martwią powierzchniową skóry z sinymi bądź krwistymi pęcherzami . Początkowo ból nie występuje, w późniejszy etapie ból tzw. „strzelający”.

Stopień IV – charakteryzuje się martwicą głęboką, ulegają jej najczęściej palce, uszy lub nos. W takim wypadku może dojść do samoczynnej amputacji odmrożonej części ciała. Występuje pełnie zamarzniecie skóry, tkanki podskórnej, mięśni, ścięgien oraz kości. Początkowo skóra jest sucha, później sina, czarna tzw. Zmumifikowana.

Postępowanie na miejscu zdarzenia

Ocena stopnia obrażeń przez ratownika w miejscu zdarzenia jest bardzo trudna, ponieważ wszystkie odmrożenia w pierwszej fazie wyglądają podobnie. Skóra jest blada, a osoba poszkodowana nie czuje wywieranego nacisku ani bólu. Powłoki skórne są twarde. Postępowanie ratownicze w miejscu zdarzenia nie ma na celu odwrócenia powstałych już obrażeń ale może zmniejszyć ich zakres. Najważniejsze aby ratownik swoim działaniem nie zranił tkanek. Przede wszystkim nie wolno nacierać odmrożonych części ciała – w ten sposób można doprowadzić do pogłębienia uszkodzenia skóry.

Nie podejmować ogrzewania w miejscu zdarzenie, ogrzewanie powinno odbywać się w miejscu bezpiecznym, najlepiej w warunkach szpitalnych. Jeśli odmrożenie obejmuje palce, dłonie, stopy należy zdjąć przedmioty, które mogą wywoływać ucisk (pierścionki, obrączki, bransoletki). Należy również zdjąć mokre elementy garderoby (buty, skarpety, rękawiczki) i zastąpić je suchymi. Ważne jest aby zabezpieczyć odmrożone części ciała przed ewentualnymi urazami – osoba poszkodowana nie czuje bólu i nie zdaje sobie sprawy z doznanych obrażeń. Należy zastosować jałowe, szczelne opatrunki.

W leczeniu odmrożeń najważniejszą czynnością jest jak najszybsze przywrócenie krążenia krwi w odmrożonej okolicy. Odmrożoną część ciała (najczęściej kończynę) należy włożyć do wody o temperaturze nie wyższej niż 40st C z dodatkiem środka odkażającego (np. mydło) na ok. 30 min. Powrót krążenia sygnalizować będzie zaczerwienienie skóry oraz ból. Jeśli zaczną pojawiać się pęcherze z płynem surowiczym kategorycznie zabrania się ich przekłuwanie. Należy zastosować jałowe opatrunki (w przypadku dłoni i stóp na każdy palec osobno).

* w oczekiwaniu na pomoc można zaproponować poszkodowanemu aby przyjął preparat aspiryny, która zapobiega powstawaniu zakrzepów (PAMIĘTAJ – W KPP NIE WOLNO PODAWAĆ POSZKODOWANEMU ŻADNYCH ŚRODKÓW FARMAKOLOGICZNYCH)